Lặt rau

Mặt trời xanh rờn một rổ rau tươi

Vạn pháp nương nhau làm nên cuộc đời

Câu mặt trời xanh rờn một rổ rau tươi được lấy từ bài thơ Thơ từng ôm và mặt trời từng hạt của Nhất Hạnh. Chính là mặt trời xanh rờn chứ không phải là rổ rau xanh rờn, bởi vì màu xanh của lá rau là do ánh sáng mặt trời mà có. Thiếu mặt trời, không có một loài nào sống được. Lá cây hút lấy một phần ánh sáng chiếu rọi trên nó, cất giữ năng lượng đó rồi rút thán khí trong không khí mà chế tạo các chất dinh dưỡng cần thiết cho cây như đường và bột. Chất diệp lục màu xanh chính là do mặt trời mà có. Vì vậy khi nhìn rổ rau xanh tươi là ta thấy được mặt trời, và mặt trời ở đây màu xanh.

Nhưng không phải nhìn rổ rau tươi ta chỉ thấy có mặt trời. Ta còn thấy muôn vạn hiện tượng khác. Ví dụ ta thấy một đám mây. Nếu không có đám mây thì sẽ không có mưa, và nếu không có mưa thì không có nước. Ta biết rằng nếu không có nước thì cũng không có rau, bởi vì không một loài thảo mộc nào mọc được khi không có nước. Đất cũng cần cho rau. Thán khí cũng cần cho rau. Sự có mặt của rổ rau là sự quy tụ của bao nhiêu điều kiện xa gần. Tất cả mọi pháp nương vào nhau mà có mặt, tất cả mọi pháp làm ra nhau và có mật trong nhau: đó là nguyên lý tương duyên và tương tức của đạo Bụt.

Chữ pháp ở đây có nghĩa và vật, là hiện tượng. Tương duyên là nương vào nhau, có liên quan với nhau, giúp nhau mà tồn tại. Tương tức là có trong nhau, cái này là cái kia, có thể dịch ra là inter-être hay inter-being. Trong khi lặt rau mà nhìn thấy được mặt trời xanh rờn trong rổ rau tươi, là bạn đã thấy được tính cách tương duyên và tương tức của vạn vật. Đó là do công phu quán niệm về thực tại duyên khởi. Công phu quán niệm này nếu được duy trì liên tục sẽ đưa bạn đến cái thấy về tính bất sinh bất diệt của vạn hữu và dần dần đưa bạn thoát khỏi vòng sinh tử.

Trong đời sống hằng ngày, hễ tiếp xúc với bất cứ một hiện tượng nào bạn cũng có thể đề khởi công phu quán niệm về tự tính duyên khởi, chứ không phải chỉ trong lúc nhặt rau mà thôi. Duyên là điều kiện. Khởi là sự phát sinh. Duyên khởi là sự phát sinh và có mặt của các hiện tượng căn cứ trên nguyên lý tương quan tương duyên của vạn pháp.